کد مطلب:21882 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:21

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

راه هاي غلبه بر غضب و شهوت را بيان فرماييد؟

{Tالف) غلبه بر خشم و غضب؛T} غضب يكي از غرايز نيرومند و سرنوشت ساز در وجود انسان است. پيشوايان ديني و دانشمندان مطالب فراواني در اين مورد دارند؛ نبي اكرم(ص) مي فرمايد: {Hانّ الغضب جمرة توقد في جوف ابن آدم، الم تروا الي حمرة عينيه وانتفاخ اوداجه H} ؛ {Mبه راستي كه غضب آتشي است كه در درون انسان برافروخته مي شود، نمي بينيد كه چگونه هنگام غضب، چشمانش قرمز و رگ هايش برافروخته مي شودM}، {V(عيون الاخبار «ابن قتيبه»، ج 1، ص 282)V}. حضرت علي(ع) نيز مي فرمايد: {Hالحدة ضرب من الجنون H} ؛ {Mغضب و تندي يك نوع ديوانگي است M}، {V(نهج البلاغه، قصار 255)V}. انسقراطيس حكيم مي گويد: «من به سلامت آن كشتي كه باد سخت و شدت آشوب دريا آن را به لجّه اي مي افكند و بر سنگ هاي سخت مي زند، اميدوارترم از آن، نسبت به سلامت غضبان ملتهب؛ چه ملاحان را در تخليص آن كشتي، مجال استعمال لطايف حيل باشد و هيچ حيلت در تسكين شعله غضبي كه زبانه مي زند، نافع نيايد و چندان كه وعظ و تضرع بيشتر به كار دارند - مانند آتشي كه هيزم خشك بر او افكنند - سورت بيشتر نمايد»،{V(اخلاق ناصري، ص 176)V}. ديل كارنگي روان شناس معروف آمريكايي نيز مي نويسد: «تداوم خشم و غضب در مزاج و قلب آدمي، اثر سوء مي گذارد و بسياري از بيماري هاي دروني و امراض بر اثر خشم هاي پي در پي و زياده از حد طبيعي است»، {V(آيين كاميابي، ص 233) V} حال براي غلبه بر خشم و غضب، اين سه مطلب را در نظر داشته باشيد: 1- درباره ارزش حلم و بردباري نيك بينديشيد. پاد زهر غضب، حلم و بردباري است. درباره حلم گفته شده است: {Hضبط النفس والطبع عن ثورة الغضب H} ؛ {Mنگه داري نفس و خويشتن داري در برابر هيجان غضب M}، {V(جزوه اخلاق، محمود خيراللهي، تكثير دانشگاه اصفهان، ص 67)V}. نبي اكرم(ص) مي فرمايد: {Hبعثت للحلم مركزاً و للعلم معدناً و للصبر مسكناًH} ؛ {Mمن به رسالت مبعوث گشتم تا كانون حلم و بردباري، معدن علم و دانش و مسكن صبر و شكيبايي باشم M}، {V(ميزان الحكمه، ج 2، ص 513)V}. امير مؤمنان حضرت علي(ع) مي فرمايد: {Hالحلم نور جوهره العقل H}؛ {Mحلم و بردباري نوري است كه منشأش عقل و خرد انسان است M}، {V(غرر الحكم، ج 1، ص 344)V}. {Sكَهْ نيم كوهم زصبر و حلم و داد# كوه را كي در ربايد تندبادS} {Sتيغ حلم از تيغ آهن تيزتر# بل زصد لشگر ظفر انگيزترS} {V(مولوي)V} 2- هنگامي كه خشم و غضب به هيجان درآيد، انسان به چند امر توصيه شده است: الف) استعاذه و خود را از شرّ شيطان در پناه خدا قرار دادن. ب ) اگر ايستاده است، بنشيند و اگر نشسته است قدري دراز بكشد. ج ) آبي به سر و صورت خود بزند و يا وضو بگيرد و يا غسل كند. د ) آب سرد بنوشد. {Tب ) غلبه بر شهوت:T} خداوند با حكمت و دانش گسترده خويش همراه با غرايز و نيروهاي ديگر، «غريزه جنسي» را نيز در انسان آفريده است كه به هنگام بلوغ شكوفا مي شود و اگر به درستي رهبري نشود، ناگزير طغيان مي كند و شخص را به راه هاي انحراف و سقوط مي كشاند و براي كنترل و هدايت درست اين غريزه راه هاي متعددي وجود دارد كه از جمله آنها، ازدواج بدون تشريفات است. چنان كه قرآن كريم در اين مورد مي فرمايد: {A{/Bوَ أَنْكِحُوا اَلْأَيامي مِنْكُمْ وَ اَلصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اَللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اَللَّهُ واسِعٌ عَلِيمٌ {w1-21w}{I24:32I}/}A}، {V(سوره نور ، آيه 32)V}. در اين آيه ابتدا جوانان را بر ازدواج آسان و ساده و پرهيز از تشريفات دست و پاگير ترغيب و به آنان اميد داده كه مسأله فقر را مطرح نكنند؛ زيرا با اتخاذ شيوه صحيح و منطقي در زندگي، اين مشكل به راحتي حل مي گردد. در مرحله اوّل، كسي كه امكانات ازدواج براي او فراهم نيست، مي تواند با انتخاب همسر و اجراي صيغه عقد ازدواج را به تأخير انداخته و مدتي را به صورت نامزد باقي بماند و در صورت نبود امكانات ازدواج، قرآن مي فرمايد: {A{/Bوَ لْيَسْتَعْفِفِ اَلَّذِينَ لا يَجِدُونَ نِكاحاً حَتَّي يُغْنِيَهُمُ اَللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ {w1-11w}{I24:33I}/}A} {V(سوره نور ، آيه 33)V}. خداوند در اين آيه، دستور به عفاف و عفت نفس مي دهد و اين بهترين شيوه و روشي است كه با به كار بستن آن روح ايمان و تقوا در انسان پرورش مي يابد و سبب تقويت اراده و تسلط بر نفس مي شود و روحيه عفت در انسان زنده مي گردد. هم چنين با عمل به سفارش هاي زير، مي توان بر مشكلات روحي و اخلاقي غلبه كرد : 1- سعي و كوشش در انجام وظايف و واجبات ديني. 2- خواندن نماز با حضور قلب و در اول وقت. 3- گرفتن روزه مستحبي به ويژه دوشنبه و پنجشنبه هر هفته. 4- تلاوت قرآن به ويژه بعد از نماز صبح. 5- تأمل و انديشه در آيات قرآن. 6- حتي المقدور سعي در خواندن نماز شب. 7- سحر خيزي. 8- شركت در ورزش هاي فردي و دسته جمعي. 9- تنظيم برنامه براي تمام شبانه روز و پر كردن اوقات فراغت با برنامه هاي صحيح و سودمند. 10- شركت در فعاليت هاي مذهبي و اجتماعي. 11- پرهيز از نگاه نامشروع به افراد نامحرم، امام صادق(ع) فرمود: {Mنگاه پس از نگاه، در دل بيننده شهوت را مي انگيزاندM}، {V(وسائل الشيعه ، ج 14 ، ص 138)V} و باز فرمود: «نگاه، تيري از تيرهاي شيطان است، چه بسا نگاهي كه اندوه هاي دراز در پي دارد». {V(وسائل الشيعه ، ج 14 ، ص 139) V} 12- عدم معاشرت و دوستي با افراد منحرف و فاسد. 13- انتخاب دوستان مؤمن و سالم. 14- به ياد خدا بودن در همه اوقات. 15- كنترل افكار و نينديشيدن به صحنه هاي شهوت انگيز. {Tج ) كنترل خيالات و افكار باطل:T} كنترل افكار(خواطر) راه هاي متعددي دارد؛ ولي نبايد پنداشت كه با اولين گام همه چيز درست مي شود؛ بلكه كسي كه مي خواهد زمام افكار خويش را به كف گيرد بايد با تمام توان به خودسازي بپردازد و با جديت اين راه را دنبال نموده تا تدريجا به سمت هدف نزديك گردد: {T1- راه دل و عشق:T} ذهن و فكر انسان همواره متوجه چيزي است كه به آن عشق مي ورزد چنان كه عاشق آني از فكر معشوق خود بيرون نمي رود. اين كه مثلا ما هميشه در نمازهاي خود به ياد ديگر مسائل مي افتيم به جهت تعلق نفس به آنها و عدم آشنايي با محبوب حقيقي است. ليكن عاشق دلباخته ذات جميل علي الاطلاق درهمه حال به ياد خدا است؛ چنان كه گويي هميشه در نماز است. پس بايد دل را از تعلق به كثرات پالاييد و منزلگه عشق ربوبي ساخت تا انديشه نيز بدان سوي توجه يابد. {T2- ضبط قوه خيال:T} پرنده لجام گسيخته خيال چون چكاوكي است كه هر دم بر سرشاخساري نشسته و به زودي به شاخه ديگر پرواز مي نمايد. ازاين رو افكار انسان خود ناساخته، قرار و آرامي ندارد. آن گاه اگر آدمي با دقت در كنترل آن بكوشد؛ يعني، همواره از آن مراقبت نموده و هرگاه به اين سوي و آن سوي گريخت بلافاصله آن را به امور شريفه متوجه گرداند كم كم رام و مطيع مي گردد. {T3- انس دادن ذهن:T} با داشتن برنامه منظم و پيوسته مي توان ذهن را به سمت خاصي جهت داد؛ مثلا خواندن منظم همه روزه دعا و قرآن با توجه؛ مطالعه كتبي پيرامون اخلاق، معاد، خداشناسي، عواقب گناه وحداقل روزي يك ساعت شركت منظم و پيوسته در مجالس ديني.(براي آگاهي بيشتر ر.ك: آداب الصلاة يا پرواز در ملكوت امام خميني).